اختصاصی پایگاه خبری بازتاب تبریز – امیرمهدی سلطانی
تابستان امسال نیز برای بسیاری از خانواده‌های ایرانی، نه با آرامش و تفریح، که با دغدغه‌ای سنگین به نام «کنکور» سپری می‌شود. کارزار پر استرس و پرچالشی که پس از آزمون به اوج خود می‌رسد و زندگی دانش‌آموزان و والدین را در مرحله حساس «انتخاب رشته» تا «اعلام نتایج» تحت تأثیر قرار می‌دهد. روانشناسان از این دوره به عنوان «فشرده‌ترین بازه روانی» برای دیپلمی ها یاد می‌کنند.
کنکور سراسری که به پایان می‌رسد، گویی تازه نیمه نخست ماجراست. اینک نوبت به مرحله‌ای می‌رسد که بسیاری از مشاوران و روانشناسان آن را به لحاظ فشار روانی، حتی از خود آزمون نیز دشوارتر توصیف می‌کنند: «دوره انتخاب رشته تا اعلام نتایج». در این برهه حساس، خانه‌های بسیاری از خانواده‌های ایرانی، صحنه نبردی ناگفته بین آرزوها، واقعیت‌ها، ترس‌ها و امیدهاست.
● انتخاب رشته؛ معمایی به پیچیدگی آینده
پس از فروکش کردن هیجان اولیه آزمون، دانش‌آموز با انبوهی از سؤالات مواجه می‌شود: «کدام رشته؟ کدام شهر؟ کدام دانشگاه؟ آینده شغلی کدام‌یک بهتر است؟» این سوالات، تنها پرسش‌های ذهنی یک نوجوان نیست، بلکه تمامی اعضای خانواده را درگیر خود می‌کند. اختلاف نظرها بین علاقه شخصی دانش‌آموز و نگاه آینده‌نگرانه والدین، یکی از اصلی‌ترین منابع استرس در این مرحله است.
● فشار کاذب «رتبه» و ترس از اشتباه
یکی دیگر از عوامل تشدیدکننده استرس در این مرحله، نگاه صفر تا صدی به «رتبه» است. داوطلبان و خانواده‌ها، رتبه را نه یک عدد، که تعیین‌کننده تمامی مسیر زندگی می‌دانند. این نگرش، بار عاطفی تصمیم‌گیری را چندین برابر می‌کند. ترس از یک «انتخاب اشتباه» و این باور که «اگر این رشته را انتخاب کنی، آینده ات تباه می‌شود»، مانند ابری تیره بر فضای روانی خانواده سایه می‌افکند.
● انتظار طاقت‌سوز برای نتایج
پس از اتمام فرآیند انتخاب رشته، نوبت به دوره انتظار برای اعلام نتایج می‌رسد. این بازه زمانی که ممکن است هفته‌ها به طول بینجامد، برای بسیاری به «کابوسی خیس عرق» تبدیل می‌شود. دانش‌آموز در وضعیتی بینابین به سر می‌برد؛ نه می‌تواند به طور کامل استراحت کنند، چرا که نگران نتیجه است، و نه می‌تواند برای آینده برنامه‌ریزی مشخصی داشته باشد.
این بلاتکلیفی، باعث مرور مداوم لحظه‌های آزمون، شک کردن به پاسخ‌ها و در نهایت، افزایش اضطراب می‌شود. شبکه‌های اجتماعی و شایعات درباره زمان اعلام نتایج یا سختی و آسانی سؤالات، بر این آتش دامن می‌زند.
● راهکارهایی برای عبور از طوفان
کارشناسان برای کاهش این استرس راهکارهایی را پیشنهاد می‌دهند:
1. مشورت هوشمندانه: خانواده‌ها باید از مشاوران تحصیلی مجرب و معتمد کمک بگیرند تا انتخاب‌ها بر اساس داده‌های واقعی و نه احساسات لحظه‌ای و دقیقه نودی صورت گیرد.
2. گفت‌وگوی صمیمی و بدون قضاوت: ایجاد فضایی امن در خانه برای شنیدن بدون قضاوت علایق و دغدغه‌های دانش‌آموز ضروری است. تصمیم نهایی باید با رضایت قلبی او گرفته شود.
3. تغییر نگرش به شکست: باید این باور در خانواده‌ها نهادینه شود که کنکور تنها یکی از راه‌های دستیابی به موفقیت است و شکست در آن به معنای پایان زندگی نیست.
4. توجه به سلامت روان: پرداختن به فعالیت‌های مورد علاقه، ورزش سبک، گردش در طبیعت و دوری از فضای مجازی پرحاشیه در این دوره، می‌تواند مانند دارویی آرام‌بخش عمل کند.
پدیده استرس پیرامون کنکور، دیگر یک مسئله فردی و گذرا نیست، بلکه به چالشی ساختاری در بستر سلامت روان جامعه تبدیل شده است. مدیریت این چالش، تنها از عهده خانواده‌ها برنمی‌آید و نیازمند عزمی جدی از سوی نهادهای فرهنگی، آموزشی و رسانه‌ای برای ایجاد فضایی آرام‌تر، شفاف‌تر و کم‌تنش‌تر برای آینده‌سازان این مرز و بوم است.
کنکور سراسری از یک آزمون علمی فراتر رفته و به پدیده‌ای اجتماعی-روانی تبدیل شده است. استرس ناشی از آن، تنها مختص به روز آزمون نیست، بلکه تا پایان مرحله اعلام نتایج و حتی پس از آن ادامه دارد.
