اختصاصی پایگاه خبری بازتاب تبریز
– یادداشت امیر مهدی سلطانی
فرهنگ ترافیک، سرمایهای نامشهود است که ایمنی، آرامش و زمان همه شهروندان را تعیین میکند و شاهرگ حیاتی توسعه پایدار شهری محسوب میشود. ارتقای آن نه یک انتخاب، که یک ضرورت اجتنابناپذیر برای نجات کلانشهرها از چالشهای روزافزون است.
امروزه، چالشهای ترافیکی به یکی از پیچیدهترین و پردردسرترین معضلات زندگی شهری تبدیل شده است. آلودگی هوای ناشی از توقفهای طولانیمدت، اتلاف زمان و سرمایههای ملی، افزایش استرس و کاهش آستانه تحمل شهروندان و متأسفانه آمار نگرانکننده تلفات و مصدومان ناشی از سوانح رانندگی، همگی زنگ خطری هستند که غفلت از «فرهنگ ترافیک» را بهصورت جدی به چالش میکشند.
فرهنگ ترافیک صرفاً به معنای رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی نیست. این مفهوم، گسترهای وسیعتر و عمیق تر دارد و دربرگیرنده مجموعهای از باورها، ارزشها، دانشها و رفتارهای مشترک اجتماعی است که در تعامل با سیستم حملونقل بروز مییابد. احترام به حقوق دیگران در عرصه عمومی، صبر و تحمل در ترافیک، رعایت حق تقدم عابران پیاده بهعنوان آسیبپذیرترین کاربران راه، استفاده صحیح از چراغهای راهنما، پرهیز از سرعت غیرمجاز و حرکات نمایشی، و خودداری از تخلفاتی چون دوبلهگذاری و پارکهای غیرمجاز، همگی جلوههایی از یک فرهنگ ترافیک متعالی هستند. در حقیقت، رفتار ترافیکی هر فرد، آیینهای از شخصیت اجتماعی و میزان مسئولیتپذیری اوست.
● ضرورت نهادینه سازی فرهنگ ترافیک
۱. صیانت از سرمایه انسانی: اصلیترین هدف ارتقای فرهنگ ترافیک، حفظ جان و سلامت شهروندان است. بسیاری از تصادفات مرگبار، ریشه در خطاهای انسانی و تخلفات آشکار دارد که با تغییر نگرش و رفتار، قابل پیشگیری هستند.
۲.بهبود کارایی اقتصادی: ترافیک سنگین، زمان ارزشمند شهروندان را که میتواند صرف فعالیتهای مولد شود، به هدر میدهد. همچنین، مصرف سوخت و استهلاک خودروها به شدت افزایش مییابد که بار اقتصادی سنگینی بر دوش مردم و کشور تحمیل میکند.
کاهش آلودگی صوتی؛ آرامش گمشده شهرها
یکی از جنبههای غفلت شده است ولی مهم ترین تأثیرگذاری در ترافیک،مسئله آلودگی صوتی است. این معضل که مستقیم بر سلامت روان و آرامش شهروندان تأثیر میگذارد، با اجرای راهکارهای ساده اما مؤثر قابل کنترل است. استفاده صحیح و بهجا از بوق خودرو، پرهیز از شتابگیری و ترمزهای ناگهانی و غیرضروری، تعمیر و نگهداری به موقع اگزوز خودروها و خودداری از حرکت با خودروهای معیوب، و نهایتاً استفاده از سیستم صوتی خودرو با حجم متعارف، از جمله اقدامات عملی هر راننده برای بازگرداندن آرامش به فضای شهر است. این اقدامات، نه تنها هزینه مالی ندارد، بلکه نشاندهنده بلوغ فرهنگی و احترام به حریم شخصی و روانی هموطنان در فضای عمومی است.
● نهادینهسازی فرهنگ گفتار مثبت و پرهیز از خشونت کلامی
تبدیل فضای ترافیک به محیطی محترمانه و آری از فحش و ناسزا،نیازمند یک تحول فرهنگی است. این مهم تنها از مسیر “آموزش، ترویج و الگوسازی” محقق میشود. باید در رسانهها و فضای مجازی بهصورت مستمر بر “تأثیر خشونت کلامی در تشدید تنشهای اجتماعی” تأکید شود. معرفی رانندگان قانونمند و بااخلاق به عنوان “قهرمانان آرامش شهری” میتواند بسیار اثرگذار باشد. از سوی دیگر، هر شهروند میتواند با حفظ خونسردی، پرهیز از پاسخگویی به تحریکات دیگران، استفاده از کلمات محترمانه مانند “ببخشید” یا “خواهش میکنم” به جای فریاد و ناسزا، و نهایتاً با خودداری از حرکات تحریکآمیز، در نقش یک سفیر فرهنگساز عمل کند. به خاطر داشته باشیم که ترافیک، یک موقعیت موقت است، اما آثار یک درگیری لفظی میتواند برای ساعتها و حتی روزها در روان ما و دیگران باقی بماند.
● راهبردهای کلان برای توسعه و ترویج فرهنگ ترافیک
– آموزش مستمر و فراگیر: آموزش، زیربناییترین رکن این حرکت است. این آموزش باید از دوران پیشدبستانی و مدارس آغاز شود و در قالب برنامههای درسی جذاب و کاربردی به کودکان آموخته شود. همچنین، آموزشهای عمومی برای رانندگان، بهویژه در هنگام صدور و تمدید گواهینامه ها، باید تقویت و بهروزرسانی شود.
– نقش رسانهها و فضای مجازی: رسانهها ظرفیت بی بدیلی برای فرهنگ سازی دارند. تولید و پخش برنامه های آموزشی، تبلیغات خلاقانه، انیمیشنهای تاثیرگذار و استفاده از ظرفیت چهرههای محبوب برای ترویج رفتارهای صحیح ترافیکی، میتواند اثری شگرف بر جای بگذارد.
– الگوپذیری از خانواده: کودکان، رفتار پدر و مادر را بهعنوان اولین الگوهای زندگی خود میآموزند. هنگامی که والدین در رانندگی، قانون مند و متعهد باشند، این رفتار در نسل بعد نهادینه میشود.
– نقش محوری پلیس راهور: پلیس نمیتواند تنها با ابزار «تنبیه و برخورد» به مدیریت ترافیک بپردازد. رویکرد جدید، تلفیق هوشمندانه «برخورد قانونی با متخلفان» و «تشویق و ترغیب شهروندان قانونمند» است. استفاده از سامانههای هوشمند نظارتی، اعطای امتیازات به رانندگان نمونه و شفافیت در اعمال قانون، از جمله این اقدامات است.
