به گزارش پایگاه خبری بازتاب، حل و فصل پرونده هسته‌ای ایران و پایان بخشیدن به اتهامات و ادعاها، در سال جدید شمسی شتاب بیشتری یافته و این بار ایران و آمریکا برای این مهم پشت میز گفت‌وگوهای غیر مستقیم نشسته‌اند. منابع خبری از آغاز دور چهارم این مذاکرات در روزهای آینده خبر می‌دهند و به نظر می‌آید؛ واشنگتن پس از تردیدهایی درباره رویکرد خود در قبال تهران، همچنان دیپلماسی را انتخاب کرده است.
تحلیل و یا حتی گمانه‌زنی درباره آینده و نتیجه این مذاکرات با توجه به مجموعه عوامل موثر بر آن، کار آسانی به نظر نمی‌رسد به ویژه آنکه بازیگران ثالثی هم بر روند آن اثرگذار بوده و در پی حداکثرسازی منافع خود از آن هستند. اروپا و سه کشور عضو آن یعنی انگلیس، آلمان و فرانسه که همچنان عضو توافق برجام هستند و تا پیش از آغاز مذاکرات ایران و آمریکا، چهار دوره مذاکره در سطح معاونان وزرا با ایران برگزار کردند. با این حال اما به نظر می‌رسد این کشورها با ادراکی غلط از فرآیند مذاکرات ایران و آمریکا نگران سهم و نقش خود در آینده هرگونه توافق احتمالی میان تهران و واشنگتن هستند.
فرانسه و بازگشت به نقش پلیس بد
تجربه چند سال مذاکرات ایران با طرف‌های اروپایی یک ارزیابی کلی و مهم از نحوه کنشگری آن‌ها در مذاکرات هسته‌ای با ایران را به مسئولان ایران داده است و به نظر می‌رسد در این دوره هم تروئیکای اروپا در حال تکرار همان نوع از حضور و کنشگری هستند. برای مثال دولت فرانسه هم در مذاکرات سال ۲۰۱۵ میلادی که منجر به توافق برجام شد، معمولا نقش بازدارنده و منفی در مذاکرات را بر عهده داشت. اظهارات روزهای اخیر مسئولان این کشور درباره ایران، پرونده هسته‌ای و توان موشکی و دفاعی بار دیگر آن تجربه را یادآور شده و آموختن از آن را برای دولت فرانسه ضروری نشان می‌دهد.
«ژان نوئل بارو» وزیر خارجه فرانسه در یک ماه گذشته و در دیدارها و تریبون‌های مختلف ادعاهایی را علیه ایران مطرح کرده است که دامنه آن از ادعای تولید سلاح اتمی تا خطرات توان موشکی تهران برای اروپا گسترده شده و در روزهای اخیر به تهدید استفاده از مکانیسم ماشه هم رسیده است. پیش از این هم بارو در کنفرانسی مشترک با «رافائل گروسی» دبیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی مدعی شده بود که ایران به‌دنبال سلاح هسته‌ای است و از تمام تعهدات خود در مورد غنی‌سازی اورانیوم فراتر رفته است.
وزیر امور خارجه فرانسه همچنین به مناسبت‌های مختلف از فعال شدن «مکانیسم ماشه» در صورت تأمین نشدن منافع امنیتی اروپا در مذاکرات ایران و آمریکا هم سخن گفته است. فرانسه مدعی است که برد موشک‌های ایران، شهرهای این کشور و دیگر بخش‌های اروپا را تهدید می‌کند و منظور وزیر امور خارجه از منافع امنیتی اروپا ریشه در این نگاه دارد.
همزمان با افزایش این ادعاها، «اسماعیل بقائی» سخنگوی وزارت امور خارجه این موضوعات مطرح شده از سوی فرانسه پیرامون مذاکرات هسته‌ای را عجیب اما مسبوق به سابقه توصیف کرد و گفت: شاید هدف از بیان این اظهارات این است که به دنبال نوعی چانه زنی بیرون از اتاق مذاکره هستند که برای ما قابل پذیرش نیست.
«امیر سعید ایروانی» سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل هم در نامه‌ای به رئیس دوره‌ای شورای امنیت و نیز «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل با اشاره به اعتبار مخدوش فرانسه در حوزه عدم اشاعه تاکید کرد: جمهوری اسلامی ایران بر تعهد خود به دیپلماسی و تعامل سازنده تأکید می‌نماید. با این حال، دیپلماسی واقعی نمی‌تواند در فضای تهدید و فشار پیش رود. اگر فرانسه و شرکای آن واقعاً به دنبال راه‌حلی دیپلماتیک هستند، باید دست از تهدید برداشته و به حقوق حاکمیتی کشورها تحت حقوق بین‌الملل احترام بگذارند.
با این حال اما فرانسه با وجود تمام این اتهام‌زنی‌ها بازهم از دیپلماسی با ایران به عنوان تنها گزینه ممکن سخن می‌گوید. رویکردی که در نخستین تماس «کایا کالاس» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با «سید عباس عراقچی» وزیر امور خارجه ایران، هم تکرار شده و کالاس ضمن تکرار ادعای همکاری ایران با روسیه در جنگ اوکراین بر حمایت اتحادیه اروپا از دیپلماسی در مورد مسئله هسته‌ای و کاهش تنش‌های منطقه‌ای تأکید کرده است.
در پاسخ به این نوع رویکرد اروپا عراقچی لازمه رسیدن به توافق با ایران را اجتناب از مواضع غیرواقعی و غیرمنطقی دانست و بر آمادگی ایران برای ادامه تعامل با طرف‌های اروپایی چه در قالب اتحادیه اروپا و چه در قالب سه کشور اروپایی تاکید و ابراز امیدواری کرد این گفت‌وگوها با یک رویکرد سازنده و به دور از غرض‌ورزی‌های سیاسی از سر گرفته شده و ادامه یابد.
رفتار اروپا نوعی امتیازخواهی است
کاردار ایران در انگلستان و عضو پیشین نمایندگی ایران در سازمان ملل با مرور رویدادهای رخ داده در روابط ایران و اروپا در سه سال گذشته گفت: حوادث دو سال گذشته و زمستان سخت روابط ما و اروپا کمی تیره شد. آن‌ها مسئله کمک پهپادی ایران به روسیه علیه اوکراین را مطرح کردند و بعد هم گزارشی در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه ایران صادر و در برهه‌ای حتی تحریم‌هایی هم علیه ایران وضع کرد. این شرایط تا دوران دولت چهاردهم ادامه یافت و نهایتاً مذاکرات در دولت آقای پزشکیان با اروپایی‌ها آغاز شد. چهار دور مذاکره هم با حضور مجید تخت‌روانچی و غریب‌آبادی معاونان وزیر امور خارجه انجام دادیم.
«سیدجلال ساداتیان» افزود: در میانه این مذاکرات، موضوع گفت‌وگو با آمریکا در عمان پیش آمد و اروپایی‌ها واکنش‌هایی نشان دادند که بیشتر از روی دستپاچگی بود. آن‌ها تصور کردند که کنار گذاشته و نادیده گرفته شده‌اند و مورد بی‌اعتنایی قرار گرفته‌اند. عمده صدا هم از ناحیه فرانسوی‌ها بود و می‌توان گفت در روزهای گذشته هم انگلیس به آن اضافه شد و اتهاماتی را به برخی از اتباع ایرانی وارد و آن‌ها را دستگیر کردند.
وی درباره رویکرد آینده ایران در قبال اروپا هم توصیه کرد: مذاکرات مستقل با اروپا می‌توانست و می‌تواند ادامه یابد. در این زمینه از نظر فنی حق با ایران است، از آن جهت که مذاکره‌کنندگان با هیات اروپایی باید همراه وزیر امور خارجه در عمان حضور داشتند و طبیعی بود که عملاً فرصت کافی وجود نداشت و آن‌ها بیشتر متمرکز بر مسئله آمریکا شدند. منتها، به نظر می‌رسد اروپایی‌ها از این جهت نگران شده و حس کردند که دیگر از گردونه خارج شده‌اند. در حالی‌که پیش از این، گفت‌وگوهای ایران ابتدا با این کشورها بود و بعد آمریکا ورود می‌کرد اما این بار برعکس شد یعنی در میانه مذاکرات با اروپا، ایران وارد مذاکره با آمریکا شد و آن‌ها حس کردند که تهران گفت‌وگو با آن‌ها را رها کرده است.
ساداتیان روابط اروپا با آمریکای دوران ترامپ را هم بر روابط آن‌ها با ایران موثر دانست و گفت: ترامپ مدعی کانادا شد و این به مذاق انگلیس و فرانسه خوش نیامد. ادعاهایی درباره گرینلند مطرح کرد که از سوی دانمارک مورد پذیرش نبود. اعلام کرد که کمک نظامی خود به ناتو را قطع می‌کند که مجموعه اروپا و به ویژه انگلیس — که متحد استراتژیک آمریکا هستند و روابط فراآتلانتیکی دارند — در این ماجرا ناراحت شدند و واکنش نشان دادند. در خصوص اوکراین هم، موضع ترامپ و اینکه به شکل ساده انگارانه‌ای اعلام کرد که دو ایالت شرقی اوکراین به همراه کریمه به روسیه داده شود و اوکراین هم عضو ناتو نشود منجر به موضع‌گیری اروپایی‌ها شد. رفتار او با ترامپ هم همه کشورهای اروپایی را به واکنش واداشت که اروپا از این رویکرد حمایت نمی‌کند.
دیپلمات پیشین ایران با بیان اینکه بین اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها در حال حاضر شکافی ایجاد شده است؛ گفت: در چنین شرایطی و با ورود ایران به مذاکرات دو جانبه با آمریکا اروپایی‌ها بار دیگر احساس کردند که کاملا کنار گذاشته شده و هیچ منفعت و نفعی در این قضیه ندارند. کنار گذاشته‌شدن موضوع توان نظامی و موشکی ایران از مذاکرات میان ویتکاف و عراقچی با توجه به ادعاها و نگرانی‌هایی که اروپا از این موضوع دارد، بر نارضایتی آن‌ها افزوده است تا اروپایی‌ها بگویند: «ما هم هستیم، و ایران باید به ما هم توجه کند».
ساداتیان نکته مهم این فرایند را هوشیاری درباره استفاده اروپا از مکانیسم ماشه دانست و گفت: اجرایی شدن مکانیسم ماشه به سه ماه زمان نیاز دارد و بر فرض اگر مذاکرات تا تیر ماه ادامه یابد و اروپا پس از آن، تصمیم به فعال‌سازی مکانیسم ماشه داشته باشد؛ از نظر قوانین برجام، زمان کافی برای آن نخواهد داشت از آن رو که این فرصت تا اوایل مهرماه فراهم است و پس از آن اروپا کارت بازی و ابزار چانه‌زنی خود علیه ایران را از دست خواهد داد. این‌ها همه باعث شده که اروپا از اکنون واکنش و تحرکات خود را افزایش دهد.
وی با اشاره به اینکه منافع اروپایی‌ها دلیل اصلی افزایش فشارها و این رفتار اروپا نوعی امتیازخواهی است گفت: آن‌ها می‌خواهند در زمان کوتاه بتوانند به نتایجی دست یافته، امتیازهای مورد نیاز را گرفته و خیال خود را راحت کنند. برای مثال اگر مکانیسم اسنپ‌بک را فعال نکردند، این عدم فعال‌سازی می‌تواند به‌عنوان یک تقابل با آمریکا هم تلقی شود. یعنی امتیازی به ایران داده شود، در حالی‌که آمریکا هم ممکن است به آن نیاز داشته باشد.
انتهای پیام/
